Albanski tefsiri i mufesiri u savremenom vremenu
(19 i 20. stoljeće)

Autor: Prof. Dr. Hfz. Hajredin Hodža

POLITIČKA SITUACIJA NA ALBANSKOM PODRUČJU
TOKOM OSMANSKOGA PERIODA

I: DUH OSMANSKOG CARSTVA NA TERITORIJI ALBANACA

Kritički uvod u historiju Albanaca

Proučavanje i analiza historije Albanaca na današnjoj albanskoj teritoriji, kao i na njihovim etničkim teritorijama okupiranim još od početka 20. stoljeća, nesumnjivo se smatra teškim i vrlo osjetljivim pitanjem. Da bi istraživač bio što pošteniji i objektivniji, mora dugo i mukotrpno da radi, kako bi uradio takvo historijsko istraživanje i mora biti dobro informisan i posjedovati veliki diapazon saznanja koja su vezana za historiju Albanaca i Albanije.

Pored toga, trebalo bi posebno obratiti pažnju na literaturu drevne albanske i savremene historije, kako bi se komparativno uporedio historijski razvoj, a također i druge važne stvari koje imaju veze s Albancima, jer samo tako ćemo moći sagledati stvarnu i objektivnu poziciju Albanaca, dok naprotiv ovome, ako se piše iz daljine dobit će se pogrešni, a možda i netačni rezultati.

Drugo pitanje koje je veoma bitno i koje se mora uzeti u obzir prilikom proučavanja historije Albanaca je i činjenica da su ovu historiju koja danas postoji pred nama i koja proučava ranu i savremenu problematiku Albanaca, pisali i formulisali intelektualci i historičari koji su učili i stručno se pripremali u vrijeme marksizma-lenjinizma, komunizma, period slovena i pravoslavaca, pa čak i historijski izvori sastavljani su po marksističko-lenjinističko-ateističkoj metodi. U ovom kontekstu jedan od njih ističe: “Pojavljivanjem dijalektičkog materijalizma, historija je postala prava nauka …”¹ Poznavanjem historijskih, političkih, društvenih i vjerskih prilika koje su vladale u tim zemljama, s jedne strane i otpor albanskih učenjaka s druge strane, omogućiće nam da bolje i preciznije razumijemo intelektualne i vjerske pravce i doktrine koje su postojale o kur’anskim istraživanjima, o čemu ćemo u nastavku govoriti ako Bog da, kao i: “Ponovo razumjevanje i iščitavanje historijskih dešavanja na još jedan novi i objektivniji način što je obaveza historičara”,² a mi također dodajemo i kažemo da, ova obaveza pripada i istinskim muslimanskim učenjacima koje zanima vjera i domovina.

Albanci koji su živeli prije nas i obavljali razne dužnosti, bili su zatrovani i opsjednuti u srcu i svom umu lažnim marksističko-lenjinističkim lažima i teorijama … koje su postojale u ovom historijskom periodu”.³

“Naša historija se još uvjek piše kako bi služila sovjetsko-komunističkim ciljevima i namjerama i pravoslavno-ruskim legendama”.⁴

Takav pogled na svijet se jasno vidi u izvorima albanske historije, gdje i izdavačke kuće izražavaju iskrenu zahvalnost sovjetskim i bugarskim učenjacima za njihovu veliku i vidljivu ulogu u sastavljanju i pripremi historijskih tekstova.⁵

Iz ove izjave jasno možemo vidjeti da je zloslutna istina već prodrla u historijske izvore.
U ovom kontekstu možemo navesti i par drugih primjera:

 

1. U knjizi: “Historija Albanije”, u uvodnom dijelu knjige se navodi jedna od sličnih teorija koja je zasnovana na marksističko-lenjinističkoj teoriji, da se politički i kulturni razvoj ne može razumjeti ili analizirati na zdrav način, osim ako se ne oslanjamo na ekonomska i društvena dešavanja tog perioda; nova albanska historija je također dala veliku važnost ovoj teoriji i pritom se oslanja na ovu teoriju.⁶

2. U uvodu knjige: “Historija albanskog naroda”, ističe se: “Historija postaje prava a također i nauka u punom smislu te riječi, kada su nastale materijalističko-dijalektičkemetode”.⁷

 

Dakle, kao što se može uočiti iz navedenog albansko-marksističkog koncepta, tek nakon formiranja dijalektičko-materijalističke metode razumijevanja i proučavanja historije, historija tek tada može postati prava nauka s punim značenjem te riječi, suprotno tome historija se neće razumijeti.

Savjetnik i intelektualac prof. Ali Džurejši, pokušava razjasniti njihov koncept i ističe: “Dijalektika se zasniva na principu kontradikcije, odnosno na principu protivrječnosti dijelova materije među-sobom, dijelova univerzuma, a potom i između klasa …”⁸

Međutim, ova ideja nije tačna, a to je dokazala i sama nauka, a shodno tome prof. Ali Džurejšija dodaje: “Dijalektički materijalizam se nije mogao suprostaviti istinskom naučnom analizom. Ono što je otkriveno je samo 7%, dok ono neotkriveno je 93%, a ako prihvate ono što Marks kaže da poznajemo samo vidljivu stranu materije, onda je jasno da je ta ideja zasnovana na sedam posto i naučno je to besmisleno”.⁹

Što se tiče kur’anskog stava prema marksizmu, već nam je poznato da plemeniti Kur’an u potpunosti odbacuje marksističku filozofiju. Bog je u suštini stvorio sve u paru, i u tom kontekstu plemeniti Kur’an govori:

)وَمِن كُلِّ شَيۡءٍ خَلَقۡنَا زَوۡجَيۡنِ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ ٤٩([ الذاريات : 49]

“… i od svega po par stvaramo da biste vi razmislili”.¹⁰ Dok u jednom drugom ajetu stoji:

)سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلۡأَزۡوَٰجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنۢبِتُ ٱلۡأَرۡضُ وَمِنۡ أَنفُسِهِمۡ وَمِمَّا لَا يَعۡلَمُونَ ٣٦([ يس: 36]

“Neka je hvaljen Onaj koji u svemu stvara pol: u onome što iz zemlje niče, u njima samima, i u onome što oni ne znaju!”.¹¹

Iz pomenutog ajeta možemo jasno uočiti da je sve stvoreno u paru, kao npr. čovjek, životinja, biljke i svijet koji nam nije poznat, što dokazuje i pokazuje snagu Božiju i Njegova pravila u svom stvaranju života bez kojeg ne može ništa postojati na ovome svjetu. Tako da, teorija da je sve stvoreno na bazi materijalizma-dijalektike pada u vodu i nestabilna je. Historijska analiza na osnovu ove metode je neprihvatljiva, pa čak se i sam Karl Marks,¹² distancirao ove metode, stava kojeg potvrđuje i sam Engels.¹³ Prema pojedinim istraživačima, bez imalo sumnje postoji i veliki utjecaj evropskih orjentalista u sastavljanju i formulaciji historijskih tekstova kod albanaca.¹⁴ Prema teoriji Marksa, čovjek je bez duše, jer je nevidljiva i ne može se dodirnuti.¹⁵ Ako budemo shvatili i uvjerili se u neispravnost marksističko-ateističke metode razumijevanja historije, koji to onda metod moramo prihvatiti da bi smo ispravno razumjeli historiju?

Pojedini intelektualci s kojima se i mi slažemo, su stava da nakon uništenja marksističke metode u ispravnom razumjevanju historije, dodajući da se i druge nastale metode ne mogu ispravno shvatiti. historiju kao što je objektivna i čista metoda islama, bio to geografske, biološke, ekonomske, društvene, psihološke ili političke metode, jer ne mogu analizirati historiju na potpun i savršen način. Kada budemo shvatili ovu istinu, onda ćemo shvatiti da je pred nama samo islamska metoda, zato što je zasnovana na apsolutnoj Božjoj volji, na principu odnosa između života ovoga i onoga svijeta i na principu ljudske želje. Svi navedeni faktori imaju komplementarnu ulogu sa ova tri principa koja smo spomenuli na kraju, a na to ciljamo kada govorimo o islamskoj metodi.¹⁶

Iz gore svega navedenog na kraju možemo izvući jedan kratak zaključak da je naša albanska historija, koju su pisali historičari komunističkog sistema i po marksističkoj metodi, zatrovana i devijantna, te stoga ne daje jasnu i objektivnu sliku o islamu i muslimanima na Balkanu, posebno o Albancima, i takav rezultat historijskih istraživanja i zaključaka uopšte nije prihvaćen.”¹⁷

S pravom možemo postaviti pitanje: Ako ovako budemo shvatili historiju, onda, kakav drugi izlaz imamo?
Mišljenja smo, da se ova sekularna, ateistička, devijantna historija, koja se suprotstavlja religijama općenito, islamu posebno, koja je pisana na osnovu ateističkih, marksističkih i lenjinističkih metoda, mora potpuno odbaciti i da se historijski tekstovi ponovo moraju ispraviti i preformulisati u novom obliku od strane objektivnih albanskih i muslimanskih historičara.

Historija Albanije u srednjem vijeku i njena novija historija usko su povezane sa osmanskom historijom, tako da se situacija Albanaca ne može tačno i precizno razumijeti, osim ako se ne uporedi sa historijom osmanskog carstva, ali nažalost kod Albanaca postoji averzija prema Osmanlijama, što ustvari dovodi do negativnog odnosa prema historiji proučavanja osmanskog perioda. Ovakva pojava je jako ukorijenjena među Albancima, što dovodi do odvraćanja ljude od islama i muslimana.

Ovakav stav je ukaljao i uprljao ideje, razmišljanja i shvatanja objektivnih zapadnih intelektualaca prema osmanskoj historiji.

Ovaj fenomen je jasno uočio i turski historičar prof. Mehmet Maksudoglu i u ovom kontekstu ističe: “Zapadni učenjaci su vrlo malo koristili originalne historijske izvore – (Čak su ih i albanski istraživači i intelektualci vrlo malo koristili. H. Hodža). Istina i realnost osmanske historije je na jednoj strani, a ono što je napisano i objavljeno je na drugoj. Također, ni na koji način se ne može razumijeti historija jedne zemlje ili naroda, ako je pišu neprofesionalni i neobjektivni stranci.”¹⁸

Ova kontradiktorna metoda postojala je kod velike većine albanskih historičara tokom pisanja, proučavanja i analize osmanske historije, osim onih koje je Bog sačuvao od ovog odstupanja, ali su malobrojni i manje su poznati.
Albanski sekularni historičari i ateisti napravili su veliku grešku kada su u svom rječniku upotrebili teške, oštre i nenaučne izraze protiv Osmanskog carstva u svakom pogledu, pritom ne navevši niti jednu korist koju su imali Albanci od ovog Carstva. Nema sumnje da je tako nešto odbačeno kako sa metodološke i naučne tačke gledišta, tako i sa historijskog stanovišta. Ovaj fenomen ima za cilj iskrivljavanje islama te na taj način stvara mržnju kod budućih generacij Albanaca prema islamu i muslimanima.

O takvim optužbama koje stvaraju mržnju prema Osmanlijama su korišteni pojmovi poput: okupacija ili turski okupatori, varvarski Turci, destruktivni turski tok, turski nacionalistički pritisak, bolesnik sa Bosfora, kako sahraniti ovog bolesnika, ovaj bolesnik je dobio jak udarac od strane evropskih zemalja, pokvarena turska vlada, itd.!!!¹⁹ Naravno da su sve ove izjave neistinite i da pobijaju historijske činjenice. Neki objektivni historičari pokušali su da istaknu neke činjenice kroz koje možemo razumjeti prirodu osmanske vladavine nad Albancima.
1. “Prilikom dolaska Osmanlija, velika većina Albanaca je bila pod dominacijom Srba, Bugara, Grka i Vizantinaca.“,²⁰ dok su ovi vladari više ugrožavali Albance nego što su to radili vladari Osmanskog carstvo.

2. Osmanlije i njihovo Carstvo je pomoglo Albancima u očuvanju nacije i nacionalnih vrijednosti i takoder su branili njihov identitet, život i kulturno-nacionalne vrijednosti, od strane pravoslavaca i drugih višestoljetnih okupatora, pa su ih tako uz Božiju volju zaštitili od konvertiranja u druge nacije i vjere, jer da nije bilo osmanske podrške, Albanci bi postali Grci, Srbi ili Bugari.

3. Osmansko carstvo je osiguravalo vjersku i etničku toleranciju i nije bila samo turska institucija, već institucija koju su činili Turci, Arapi, Kurdi, Albanci, Grci, Bošnjaci, Srbi, Hrvati i Jevreji, čak je i ekonomija bila u njihovim rukama.²¹

4. Osmanlije nisu koristili prisilu u vjeri i nikada nisu prisiljavali ljude da prihvate nasilno islam. Suprotno tome, Srbi su nasiljem i pritiskom tjerali Albance da prihvate pravoslavlje i kršćanstvo. Albanci su dobrovoljno primili islam bez ikakve prisile, a ovo preobraćenje se dogodilo u prisustvu dva svjedoka pred sudijom, što potvrđuje veliki broj dokumenata šerijatskih pravnih sudova, u kojima je njihov prelazak zabilježen bez nasilja i bez pritisaka.²²

S druge strane, albanski intelektualci i istraživači do dana današnjeg predaju studentima na albanskim univerzitetima da se Islam širio mačem i da Albanci nikada ne bi dobrovoljno postali muslimani! Nema sumnje da ova ideja proizilazi iz drevne albanske katoličke krstaške ideje i da i dalje, nažalost, postoje neki intelektualci koji pokušavaju da ožive ovu krstašku ideju među Albancima – muslimanima i da naruše stoljetni vjerski suživot i vjersku toleranciju i također siju neprijateljstvo. u tome su nažalost potpomognuti od strane nekih evropskih misionarskih grupa, kako bi odvratili Albance od islama i preobratili ih tobože u drevnu katoličku vjeru.

5. Prelazak Albanaca na islam nije značio njihovo automatsko konvertiranje u Turke, Osmanlije ili Arape, kako to smatra veći dio albanskih intelektualaca, već je bilo suprotno ovome, zato što Albanci koji su živjeli pod srpskom i vizantijskom vlašću, bili povezani s procesom promjene duhovnog tj. vjerskog identiteta. Jezik srpskih Slovena i Grka bio je isti jezik koji se zvanično koristio u Crkvi, dok je u islamu situacija bila potpuno drugačija, jer je jezik islama arapski, dok jezik Osmanlija bio drugi jezik i samim tim nije pretio nestanak Albanaca, njihovog jezika i nacionalnog identiteta.²³

6. Osmanski administrativni poslovi bili su u rukama Albanaca, dok u davna vremena srpske vladavine, kao i samo prije dvije decenije na Kosovu (bivšoj Jugoslaviji), cjelokupna uprava bila u rukama Srba, gdje Albanci nisu bili u stanju ni zaviriti u administraciju. Historičari albanskog područja bi trebali negirati ovakve laži i intrige, kakve su napisane o vladavini Osmanlija na ovim prostorima, te izneti prave historijske činjenice. Osmanlije nikada nisu deportovali Albance i Muslimane sa svojih ognjišta u grupama, kao što su to činili Grci i Srbi u prošlosti i kao što su Srbi činili na Kosovu, u Bosni i Hercegovini i Makedoniji.²⁴

8. Činjenicu da Osmanlije nisu ušli na prostoru Albanije kao uzurpatori već su došli na poziv albanskih vođa tj. tzv. “Arbërët (Arberi)”, kako bi zaustavili sukobe i rivalstva za moć koji su mođusobno gajili,²⁵ bez ikakve sumnje prihvataju i najveći protivnici islama i sami muslimani, pa čak i pojedini katolički svještenici.

 

Ovo je veoma važna historijska istina koju albanski historičari ne mogu zanemariti ni u prošlosti a ni danas. Navodimo i vjerujemo da ako se historija objektivno bude analizirala, onda će biti očišćena od ovakvih neistina, a buduće generacije će saznati prave činjenice i kazivanja, te će shvatiti, da su Osmanlije bili oslobodioci njihovih zemalja a ne uzurpatori, razumjet će istinu islama bez ikakvih dezinformacija i falsifikata i uvidjeti veliku ulogu Osmanskog carstva za Albance u svim aspektima života.²⁶

Albanski historičari i intelektualci su ignorisali i zaobilazili dominantnu vjersku činjenicu o historiji Albanaca²⁷ i drugih balkanskih naroda, te su pokušavali našu historiju lišiti religijskog horizonta na osnovu marksističkih svjetonazora i percepcija i to putem vrlo pogrešne i naučno odbačene istraživačke metode.

Vjerski faktor je bio glavni razlog poticaja balkanskih ratova, kao što se to sada u ovom vremenu dešava u nekim azijskim zemljama. Zapadni intelektualci su takođe pokušali ukloniti ovaj faktor iz historiju naroda, a ovdje u ovom kontekstu vrijedi napomenuti riječi učenjaka i istraživača Justina McCarthyja, koji u proučavanju ovakvih problema kaže: “Godine 1880. postojala je ogromna zemlja naseljena muslimanima sa Balkana, Anadolije i onih iz južne Rusije. Balkanski muslimani su kolektivno nestali (bili ubijeni) ili deportovani u malim grupama u Grčku, Bugarsku i Jugoslaviju. Ukratko, muslimani su bili pogubljeni ili protjerani. Milioni muslimana od kojih su ogromna većina Turci, su umrli, dok su milioni drugih emigrirali sa turskih teritorija.. Od 1821. do 1922. godine, više od pet miliona muslimana je protjerano iz svojih ognjišta i deportovano na različita i nepoznata mjesta. Neki od njih su ubijeni u ratovima, neki su umrli od gladi, dok su neki zadobili razne bolesti tokom svog putovanja da bi našli utočište i novo mjesto za život. Historija Anadolije, Balkana i Kavkaza se ne može pravilno proučavati ili razumjeti ako se ne uzme u obzir činjenica nestalih muslimana i onih koji su umrli. Od velikog je značaja pitanje istrebljenja muslimana u historiji Osmanskog carstva,²⁸ jer su takvi muslimani bili žrtve nacionalizma i imperijalizma. Međutim u Zapadnoj historiji (i albanskoj historiji – H. Hodža) o situaciji muslimana na Balkanu, Anadoliji i Kavkazu nikada se nije pisalo. Historija o tim teritorija i i tim zemljama je pisana bez ikakvog naglašavanja vjerskog elementa, i koji ima veze s muslimanima”.²⁹

Uopšte nam nije jasno kako su albanski historičari i istraživači zaboravili ovu važnu islamsko-vjersku pojavu, posebno imajući u vidu činjenicu da je srpska crkva historijski igrala negativnu i veoma važnu ulogu, pa i dan-danas nastavlja da to radi kada se polemišu i raspravljaju politička, geografska i kulturna pitanja, kao i zaštita kršćanskog nasljeđa i religije i to na veoma iskusan način. To se jasno i javno uočava iz izgradnje crkava i manastira 1314. godine, i od tada je srpska Crkva protjerivala albanske hrišćane i spriječavala ih da vrše vjerske obrede.³⁰

O ovom fenomenu i svemu navedenom, akademik i istraživač, Husamedin Feraj, govoreći o kontinuitetu ovog fenomena i za vrijeme osmanske vladavine, ističe: “Dosadašnja historijska istraživanja su dokazala da su albanske revolucije, albanska civilna odbrana i albanski pokreti protiv Osmanskog carstva nastali poticanjem religijskog faktora i poticanjem malih evropskih država protiv Osmanlija. Rani pokreti za otcjepljenje od Osmanskog carstva počeli su se javljati krajem 18. i početkom 19. stoljeća.”³¹

Netačno je kazivanje da nisu postojali vjerski ratovi protiv Osmanskog carstva među Albancima, čak suprotno bilo ih je.³² Historijski je dokazano da su tadašnje vođe i albanska katolička elita tog perioda prihvatili pravoslavni pravac, odnosno prešli u pravoslavlje, pa čak se veliki broj njih sprijateljio sa Srbima, Grcima, Rimljanima i Bugarima,³³ kako bi se ujedinjili i što više ojačali protiv Osmanlija i muslimana. Ima ljudi koji žele sakriti ovu historijsku činjenicu kroz toleranciju i zajednički vjerski i miran život među muslimanima Albanacima ali i pripadnicima drugih vjerskih zajednica. Takva vjerska tolerancija između albanskim muslimanima i ostalima, bila je svojevrsno licemerje i nije bila tačna, uprkos tome što se proglašavalo da je simbol Albanaca – ateistički simbol, a princip “Vjera Albanaca je albanstvo (nacija)”³⁴, i dan-danas nastavlja da opstaje ovo mišljenje, što se implicira navodima da, Albanci nisu toliko zainteresovani po pitanju vjere, onoliko koliko su zainteresovani po pitanju nacije … Potom neprijateljstvo skriveno u srcima katoličkih Albanaca prema muslimanima Albancima, postojalo je u prošlosti i nije zaboravljeno niti napušteno i dan-danas.³⁵

Nema sumnje da je ova historijska legenda usađena u srcima Albanaca u periodu komunizma za potrebe marksističko-komunističke partije, a oni su naravno smatrali Osmanlije svojim dostojnim protivnicima, govoreći da se stanje Albanaca dodatno pogoršalo u svim sferama života prodorom Osmanlija na njihova ognjišta. Također nema sumnje da je ovo još jedna komunistička laž koja nema apsolutno nikakve veze s istinom.
Iz onoga što smo pročitali, istraživali, proučavali i analizirali iz historije Albanaca, jasno se može uvidjeti mržnja i albansko-kršćansko-vjerski fanatizam i da odavno postoji mržnja u njihovim srcima prema albankim muslimanima. U ovom kontekstu, historičar Georges Castellan ističe: “Vrijedi napomenuti da se sunitski islam sukobio sa bektaškom sufijskom sektom,³⁶ i sa onima koji su površno prihvatili islam (dakle, katolicima i pravoslavcima) i uvjek su postojala dva imena u isto vrijeme, muslimansko i kršćansko ime pred administratorima Osmanskog carstva. Pa čak ni ovolika vjerska tolerancija nije bila dovoljna da iskorijeni mržnju i vjerski fanatizam koji su raspirivali svađe i razdore između ljudi vjere i država koje su ih podržavale, kao što su pravoslavna Grčka, Austrija i katolička Italija”.³⁷

 

 

Fusnote:

 

1. “Historia e Popullit Shqiptar (Historija albanskog naroda)”; Državni Univerzitet u Tirani, Institut Jezika i Historije, Trećo izdanje III, Prvo poglavlje, str. 10.
2. Justin MacCarthy, “Death and Exile-the ethnic cleansing of Ottoman Muslims”; 1821-1922, 3-rd ed. USA, 1999., str. 3.
3. Tajar Zavalani, “Historia e Shqipnisë (Historija Albanije)”; London, 1957., str. 9-11.
4. Isto, str. 9.
5. “Historia e Shqipërisë (Historija Albanije)”; Državni Univerzitet u Tirani, 1959., Prvo poglavlje.
6. “Historia e Shqipërisë (Historija Albanije)”, Akademia R.P.S. – Albanije, Institut Jezika, Tirana, 19. “Historia e Popullit Shqiptar (Historija albanskog naroda)”; Prvo poglavlje, str. 10.
7. “Historia e Popullit Shqiptar (Historija albanskog naroda)”; Prvo poglavlje, str. 10.
8. Dr. Ali Džurejš, “Drejtimet intelektuale bashkëkohore (Intelektualni savremeni pravci) ”; str. 182.
9. Isto, str. 162.
10. Ez-Zarijat, 49.
11. Jasin, 36.
12. Opširnije o životu i radu Karla Marksa, vidi: William Simpson i Martin Toma, “Europe, 1783-1914”; Routledge-Taylor and Franciz Group, London and New York, 1^st pub. 2000., str. 253-255.
13. Opširnije o ovome pogledajte u knjizi dr. Seid Ramadan Buti, “Nakdul-Euham El-Maddijetti El-Džedelijjeti”; Darul-Fikri, Damask, drugo izdanje, 1986.
14. Vidi: Enver El-Xhundi, “Tas’hihu Ekberi Hata’in Fit-tarihil-Islami”; “Es-Sultan Abdulhamid Eth-Thâni vel-Hilafetul-Islamijjeti”; Kajro, Darul-Kutubis-Selefijjeti, prvo izadnje, 1407., str. 7.
15. Isto, str. 21.
16. Isto, 38-39; Također pogledaj: Halil Imadud-din, “Med-hal ila Islamijjetil Ma’rifeti mea Iktirahi Islamijjetit-Tarih”; Međunarodni institut islamske misli, I.I.U. Malaysia, prvo izdanje, 1990., str. 50-90.
17. Ako uporedimo bilo koju albansku historijsku knjigu koja je napisana tokom 1954., 1965. i 1984. sa knjigama napisanim tokom 1989-2000. može se primjetiti isti marksističko-lenjinističko-ateistički metod u formulaciji albanske historije. Karakteristika ove metode je oštar napad na Islam i Osmanlije i po njima su Osmanlije okupirale albanske teritorije a ne oslobađale ih, te su donijeli vjeru Arapa a ne Islam. Iz ovoga shvatamo da oni još uvijek pišu historiju po staroj tradiciji i da je, nažalost, još uvijek uče po marksističkoj metodi.
18. Mehmet Maksudoglu, “Ottoman history based mainly on Ottoman sources”; International Islamic University, Malaysia, 1993., str. 4-9.
19. Bedrush Šehu, “Çështja shqiptare në vitet 30 të shek. XX (Albansko pitanje 30-ih godina 20. Stoljeća)”; Albanološki Institut Prištine, Priština, 1990., str. 35.
20. Isto, str. 51.
21. Skender Rizaj, “Kosova gjatë shekujve XV-XVI-XVII, administrata, ekonomia, shoqëria dhe lëvizja popullore (Kosovo tokom 15-17. stoljeća, administracija, ekonomija, društvo i narodni pokreti) ”; str. 283-284.
22. Isto, str. 471-472.
23. Husamedin Feraj, “Skicë e mendimit politik shqiptar (Nacrt albanske političke misli)”; str. 53; Šefčet Dibrani, “Feja në shërbim të kombit (Vjera u službi nacije)”-na: www.yahoogroups.com/feja u službi nacije; Alji M. Baša, “Islami në Shqipëri gjatë shekujve (Islam u Albaniji tokom historije)”; str. 19.
24. Isto, str. 56. Također opširnije pogledaj na: “The truth on Kosova”; the Academy of Sciences of the Republic of Albania, Institute of History, Encyclopedia publishing house, Tirana 1993; Milan Suflay, “The Illyrians, the Albanians and the Sllavs, problems of continuity and symbiosis”, 71; E. Pllana, “The Deportation of Albanians from the territory of Sancjak, of Nish, of Kosova”; 73; Z. Stub, “The Deportation of Albanians in Yugoslavia after the Second World War 1950-1966”; 222; Vaso Čubrilović, “The Problem of minorities in the new Yugoslavia”; 30; Poullton Hough and Farouki; Suha Taji, “Muslim identity on the Ballkan state”; 168-169.
25. Đerđ Gaši, “Arbëria dhe Vatikani (Arberia i Vatikan)”; 9; Nicollas Costa, “Albania an European Enigma”; 8; Stavro Skendi, “Zgjimi Kombëtar Shqiptar”; Phoenix,Tirana, 1967., str. 17.
26. Naš apel za ponovno pisanje i analizu albanske historije je nastavak i potvrda apela našeg uvaženog historičara i intelektualca prof. dr. Muhameta Pirrakua, koji dugo pozivao na ponovno proispitivanje historije i njeno izučavanje u novom duhu. To se može vidjeti iz njegovog rada koji predstavlja doktorsku disertaciju, napisanu 1989. godine pod nazivom: “Albanska nacionalna kultura do prizrenske Lige”; str. 32.
27. Ovaj historijski uvod ove disertacije je moja studija sa islamske tačke gledišta, koja je prva do trenutka kada nastaju ovi redovi. (u periodu 2000-2003. godine) na osnovu pre svega poznatih autentičnih albansko-historijskih izvora, a potom i istraživanje na drugim jezicima. Ova historijska studija je prvi korak u ispravnom razumijevanju ovih pitanja kojima ćemo se baviti u ovoj disertaciji. Pokušaću da objasnim historijske činjenice sa islamske tačke gledišta, a samo Bog zna koliko mi je bilo teško ponovo čitati našu drevnu i savremenu historiju i ponovo je analizirati da bih razumeo istinu. Dobio sam izvanredne i pozitivne rezultate, te shvatio ko je uticao negativno na našu historiju i negativna dešavanja od Srednjeg vjeka pa do danas. Islamski religiozni faktor je potpuno zanemaren i marginalizovan, dok drugi historičari, bilo da su kineski, japanski, ruski, srpski, njemački, engleski, pa čak i karakterističniji albanski katolički historičari, tokom studija nisu zanemarili svoj vjerski faktor. Ja branim stav da ako proučavamo historiju Albanaca sa ovog novog aspekta, dobili bismo nove svijetle i korisne rezultate za naše buduće generacije, a ovaj novi metod bi imao pozitivan uticaj na poboljšanje albanskih devijantnih svjetonazora o islamu i muslimanima!
28. Reči u zagradi su komentar autora koji je želio da potvrdi ovaj fenomen koji se primećuje kod Albanaca.
29. Justin McCarthy, “Death and Exile-the ethnic cleansing of Ottoman Muslims”; 1821-1922, USA, 3^rd Printing 1999., str. 1-10.
30. Isto, str. 43.
31. Hysamedin Feraj, “Skicë e mendimit politik (Nacrt albanske političke misli)”; str. 46.
32. Bedruš Šehu, “Çështje kombëtare shqiptare në vitet 30 të shek. XIX (Albansko pitanje 30-ih godina 20. Stoljeća)”; str. 5.
33. Muhamet Piraku, “Kultura kombëtare (Nacionalna kultura)”; str. 49.
34. Ova tvrdnja nije tačna, i mi naravno ne prihvatamo ovu izjavu, i ona nema ni logičku ni vjersku osnovu, već naprotiv, snažno osuđujemo ovaj zločinački izraz protiv božanskih religija općenito.
35. John Swire, “Albania – the rise of a Kingdom:”; str. 34-40; Mehdi Polisi, “Sami Frashëri”; delo 9 -“Personalitetet shqiptare në Kamusul-A’lam (Albanske ličnosti u Kamusul-A’lamu)”; Logos-A, Skoplje, 1994., 33.
36. Bektašizam je devijantna sufijska sekta. Istraživač ima naučni rad o ovoj sekti i njenim principima na engleskom jeziku pod naslovom:“The bektashi Sufi Order – General Survey of its History and Doctrines “.
37. Georges Castellan, “Histori e Ballkanit, shek. XIV-XX (Historija Balkana 14-20. stoljeće.)”; Čabej, Knjige za otvoreno društvo, Tirana 1991; str.128.

 

AUTOR:
Prof. Dr. Hfz. Hajredin Hodža,“Albanski tefsiri i mufesiri u savremenom vremenu
(19 i 20. stoljeće)“, Prijevod: Dr. Mirsad Aslani,Prizren, 2022.